جاذبه های گردشگری مشهد:خانه داروغه مشهد
خانه داروغه کجاست؟
آدرس: استان خراسان رضوی، مشهد، محله بزرگ نوغان، ریز محله قبر میر، خیابان نواب صفوی، شارستان رضوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه
خانه تاریخی داروغه مشهد در خیابان نواب صفوی و در راسته حوض مسگران واقع شده است. این خانه ۴٫۱ کیلومتر (حدود ۹ دقیقه) از مرکز شهر مشهد فاصله دارد.
فاصله خانه داروغه تا حرم امام رضا (ع)، ۱٫۴ کیلومتر (حدود پنج دقیقه) و تا فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد، ۱۰٫۱ کیلومتر (حدود ۱۸ دقیقه) است. این خانه تا راه‌آهن مشهد، ۳٫۴ کیلومتر (حدود هفت دقیقه) و تا پایانه مسافربری مشهد، ۹٫۵ کیلومتر (حدود ۱۶ دقیقه) فاصله دارد.
تاریخچه ساخت خانه داروغه
خانه تاریخی داروغه مشهد که یکی از جاهای دیدنی مشهد به شمار می‌رود، در اواخر دوره قاجار به دستور آخرین داروغه شهر ساخته شد. یوسف خان هراتی اولین رئیس نظمیه پس از مشروطه بود که دستور ساخت این خانه را به‌منظور اقامت شخصی و پذیرایی‌های رسمی از مهمانان خود صادر کرد. یوسف خان چند سالی در این خانه زندگی کرد و سپس این خانه تا سال ۱۳۶۰ در اختیار ورثه او قرار گرفت.
در سال ۱۳۶۶ شمسی هیئت روستای شهیدیه میبد یزد، خانه داروغه را از ورثه خریداری کردند و تا مدت‌ها از این خانه برای برگزاری مراسم مذهبی استفاده می‌کردند. کم‌کم این خانه به فراموشی سپرده شد و در معرض نابودی قرار گرفت.
سپس در طرح بهسازی و نوسازی شهر مشهد واقع شد. خانه داروغه در سال ۱۳۸۱ شمسی با شماره ثبت ۶۳۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنای تاریخی در سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری منطقه و شرکت عمران و مسکن‌سازان ثامن با مبلغ ۳۷ میلیارد ریال خریداری شد و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
تاریخچه مرمت
خانه داروغه از بناهای تاریخی و مکان های دیدنی استان خراسان رضوی است که در بافت تاریخی شهر مشهد در محدوده‌ای به وسعت ۳۶۶ هکتار قرار دارد. این محدوده در سال ۱۳۷۹ در طرح نوسازی شهر مشهد قرار گرفت. بسیاری از خانه‌های این محدوده خریداری شدند و ساکنان بومی این محله کوچ کردند. خانه‌های قدیمی تخریب و به‌جای آن‌ها ساختمان‌های ۱۰ تا ۱۲ طبقه تجاری برافراشته شدند. تنها ۴۱ بنا با وسعت حدود سه هکتار (یعنی کمتر از یک درصد بافت) باقی ماند که خانه داروغه نیز یکی از آن‌ها بود.
در این زمان بود که یک گروه معماری، تصمیم به مرمت این خانه و برخی دیگر از بناهای تخریب نشده این منطقه گرفتند. سپس شرکت مسکن سازان ثامن این خانه را که در معرض نابودی قرار گرفته بود از وارثان خانه خریداری کرد و عملیات مرمت خانه داروغه در سال ۱۳۹۱ آغاز شد. هدف از مرمت خانه داروغه نگه‌داری از بناهای تاریخی و فرهنگی شهر مشهد و نمایش آن به زائران و گردشگران شهر بوده است.
در طول مراحل عملیات مرمت خانه تمام تلاش معماران و کارشناسان مرمت‌‌کار بر این بود که هویت خانه از نظر ساختاری و ظاهری به‌طور کامل حفظ شود. در مرمت خانه داروغه از مصالح ساختمانی با کیفیت و به‌روز استفاده شد. همچنین از مصالح خانه‌های قدیمی تخریب‌شده این منطقه نیز بهره گرفتند تا ظاهر قدیمی و اصیل خانه از بین نرود.
در مرمت خانه داروغه قسمت‌های جدیدی نیز به خانه اضافه شد که این بخش‌ها از قسمت قدیمی خانه مجزا و برای بازدیدکنندگان قابل تشخیص است. در اجرای کار مرمت این خانه از تجربه کارشناسان حرفه‌ای در زمینه معماری، باستان‌شناسی، مستندنگاری و مرمت آثار تاریخی بهره گرفته شد. این کار با بودجه یک میلیارد تومان در سال ۱۳۹۴ شمسی به پایان رسید و این خانه به‌عنوان زیباترین خانه مرمت یافته در شهر مشهد بازگشایی شد.
طرح مرمت خانه داروغه به‌حدی زیبا و حرفه‌ای صورت گرفت که در سال ۲۰۱۶ میلادی جایزه آسیا -اقیانوسیه از سازمان یونسکو را از آن خود کرد. این جایزه از میان ۱۳ طرح حفظ آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشورهایی مانند استرالیا، هند، چین، ژاپن و پاکستان به خانه داروغه تعلق گرفت و مایه فخر و مباهات ایران شد. امروزه خانه داروغه با فضاهای اداری و موزه در انتظار بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان به آثار تاریخی است.
خانه تاریخی داروغه مشهد برنده جایزه حفظ آثار تاریخی از یونسکو شد.
معماری و پلان خانه تاریخی داروغه مشهد
خانه تاریخی داروغه مشهد در زمینی به مساحت ۱۱۰۰ متر مربع قرار دارد. معماری این بنا تلفیقی از معماری ایرانی و روسی است. این خانه در ابتدای کوچه داروغه قرار دارد و درب ورودی آن در ضلع جنوبی خانه واقع شده است. به‌محض عبور از درب خانه و ورود به حیاط متوجه می‌شوید که این خانه حدود ۷۵ سانتی‌متر از سطح کوچه پایین‌تر است.
در حیاط خانه داروغه حوضی زیبا و دو باغچه کوچک توجه شما را جلب می‌کند. سپس نمای خانه‌ای دوطبقه را مشاهده می‌کنید که دو ضلع نشیمن و یک ضلع غلام‌‌رو به هم متصل دارد. این خانه به‌گونه‌ای ساخته شده که ضلع شمالی، شرقی و غربی حیاط را به‌طور کامل پوشانده است. در معماری به این شیوه «سه طرف ساخت» می‌گویند. این شیوه معماری در بیشتر خانه‌های تاریخی ایرانی مشهود است.
طرح تراس و پله‌هایی که در دوطرف بنای خانه داروغه قرار دارد از معماری روسی الگوبرداری شده است. برخی از تزیینات به کار رفته در این خانه مانند کاشی‌کاری‌های هفت رنگ در نمای خانه، تزیینات چوبی در سقف اتاق‌ها، تندیس‌هایی به‌شکل شیرهای بالدار، فرشته‌ها و تندیس‌های قالبی گچی همه نشان از معماری روسی دارد.
در قسمت شمالی خانه داروغه، ایوانی با چهار ستون مشاهده می‌کنید که ستون‌ها جلوتر از ایوان هستند و به کف حیاط می‌رسند. این ستون‌ها آجرکاری زیبایی دارند. در دو طرف ایوان شمالی دو پلکان به‌صورت مورب و با نرده‌های ظریف فلزی به چشم می‌خورند. در بخش غربی این خانه ایوانی ستون‌دار می‌بینید که با کاشی‌های هشت‌ضلعی و بیضی با نقش‌های گل و گیاه تزیین شده‌اند. در بالای این ایوان جمله «بسم‌الله الرحمن الرحیم» و عبارت «محمد (ص) شمع جمع آفرینش» حک شده‌اند.
کاربری خانه داروغه مشهد
خانه تاریخی داروغه مشهد از اواخر دوره قاجار، مسکن شخصی و محل برگزاری مهمانی‌های یوسف خان هراتی و پس از آن تا سه دهه پیش محل اقامت ورثه یوسف خان بود و کاربرد مسکونی داشت. در سال ۱۳۶۱ شمسی با خرید خانه توسط هیئت روستای شهیدیه میبد، به حسینیه و محل برگزاری مراسم مذهبی تبدیل شد. همچنین محل اقامت اعضای این هیئت بود.
پس از چند سال خانه داروغه فرسوده و خالی از سکنه شد تا اینکه در سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری مشهد و شرکت عمران و مسکن‌سازان ثامن مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و از سال ۱۳۹۴ تا به امروز به عنوان موزه برای بازدید گردشگران استفاده می‌شود.
